5 Signalen van Overprikkeling bij Jonge Kinderen (en hoe je helpt bij herstel)
In onze drukke wereld worden jonge kinderen, kinderen tot een jaar of vier, vaak blootgesteld aan een overvloed aan prikkels. Overprikkeling bij jonge kinderen is dan ook een steeds vaker besproken thema in de opvoeding. Maar wat is het precies? En hoe herken je het op tijd?
Om dit beter te begrijpen, kun je de hersenen van een kind zien als een tuin. Elke dag komen er nieuwe ‘zaadjes’ binnen: indrukken, emoties, geluiden, ervaringen. Wanneer deze zaadjes de tijd krijgen om rustig te wortelen, groeit er een veerkrachtige en evenwichtige tuin. Maar als er te veel zaadjes tegelijk binnenkomen — zonder rust, verzorging of ruimte — raakt de tuin overwoekerd. En dan zie je overprikkeling ontstaan.
Hieronder lees je 5 veelvoorkomende signalen van overprikkeling bij jonge kinderen, en wat jij als opvoeder of professional kunt doen om die overgroeide tuin weer tot rust te brengen. Op deze manier leren kinderen om de signalen te herkennen en om zelfstandig hun tuin bij te houden.
1. Plotselinge driftbuien of huilbuien
Als de 'tuin' van het kind te vol is geraakt, kan het zijn dat emoties ineens ‘ontploffen’. Een klein voorval – een verkeerde beker, een verloren knuffel – kan de druppel zijn.
Wat kun je doen?
Reageer met rust en nabijheid. Jij bent de tuinier die helpt om de chaos te ordenen. Benoem wat je ziet: “Je hebt zoveel meegemaakt vandaag." "Zullen we even samen rustig worden?”
2. Terugtrekgedrag of stil worden
Sommige kinderen reageren op overprikkeling door zich juist terug te trekken. Ze worden stil, lijken afwezig of trekken zich letterlijk terug in een hoekje.
Tip:
Net als een plant die zich sluit bij te veel zon, zoekt het kind beschutting. Biedt een veilige, rustige plek waar het zich kan herstellen. Denk aan een knusse hoek met zachte kussens of een rustig luisterverhaal.
3. Fysieke onrust: wiebelen, rennen of impulsief gedrag
Een overprikkeld kind kan zijn opgebouwde spanning ook uiten in hyperactiviteit: rennen, klimmen, wiebelen, niet stil kunnen zitten.
Wat helpt?
Laat het kind letterlijk ontladen: buiten rennen, trampoline springen of dansen. Daarna kun je samen ‘de tuin verzorgen’ met rustgevende activiteiten zoals kleien of knutselen.
4. Overgevoeligheid voor geluid, licht of aanraking
Prikkels die normaal onschuldig lijken, zoals een fel licht of het geritsel van papier, kunnen ineens te veel zijn.
Hoe ondersteun je dat?
Vergelijk het met een plant die te veel water heeft gehad: hij verliest zijn kracht. Verminder de prikkels in de omgeving en geef het kind grip door keuzes te bieden: “Wil je even je koptelefoon op of zullen we het licht wat dimmen?”
5. Slaapproblemen of moeite met inslapen
Een kind dat overprikkeld is, heeft vaak moeite met tot rust komen. De ‘tuin van de hersenen’ is dan nog vol actief leven – het groeit en bloeit, terwijl het eigenlijk tijd is om te rusten.
Wat kun je doen?
Zorg voor een rustgevend en voorspelbaar avondritueel. Gebruik zachte verlichting, vermijd schermen, en lees samen een kalm verhaal. Zo help je de tuin om tot rust te komen.
Een gezonde hersentuin vraagt rust en ruimte
Kinderen hebben, net als planten, rust, ritme en verzorging nodig om goed te kunnen groeien. Door signalen van overprikkeling op tijd te herkennen, kun je helpen om hun innerlijke wereld weer in balans te brengen.
Meer weten over omgaan met overprikkeling?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief of volg ons op [Instagram/Facebook] voor meer pedagogische inzichten en tips. Samen zorgen we voor een wereld waarin iedere kindertuin kan bloeien op zijn eigen tempo.